#AchterDeSchutting: de tuin van Anne en Mark

De tuin van Anne en Mark en hun drie kinderen is een echte gezinstuin, waarin genoten wordt van het buitenleven. Laatst nog, toen twee koolmeesjes een nestje hadden gemaakt in het door de oudste zoon gemaakte vogelhuisje. Het hele gezin leefde mee vertelt Anne: “We hoorden eerst allemaal hoge piepjes en na een tijdje werden dat lagere piepjes. De ouders vlogen af en aan wij volgden dat met z’n allen op de voet.”

“Later – we zaten buiten te lunchen in de zon – kwamen we nét tot de conclusie dat het zo jammer is dat je het uitvliegen altijd mist en prompt kwamen ze! Zeven jonkies die alle kanten uitschoten. Het leken wel torpedo’s! Ze vlogen in de heg, tegen de ramen… Ik heb nog snel de deur dichtgedaan zodat ze niet per ongeluk naar binnen zouden vliegen. Eentje heeft het helaas niet overleefd, die vonden we later achter de plantenbakken. We hebben hem met z’n allen begraven. Helaas is dat een les die er bij hoort: ze redden het niet allemaal.”

Fikkie stoken en marshmallows roosteren

Niet alleen vogels bezoeken de tuin. Buren, vrienden, familie: iedereen is welkom. De halfopen veranda achter in de tuin werd direct bij oplevering van de woning gebouwd en blijkt de ideale plek voor het gezin om te BBQ-en of lekker een fikkie te stoken. Anne: “Van onze omringende buren hebben wij de grootste tuin doordat ze taps toelopen. Het scheelt echt een paar meter met de laatste woning in deze rij. Daardoor zijn veel BBQ avonden met de buren bij ons in de tuin!” Anne vertelt het met een lach. “Onze kinderen maken ook veel gebruik van de veranda. We vieren feestjes hier en ze vinden het leuk om met vrienden buiten te zitten. Lekker kletsen, fikkie stoken in het potkacheltje dat we kregen toen we trouwden. Marshmallows roosteren. We leven echt buiten in de zomer.”

Het ontwerp voor de tuin en de mooie pergola bedacht Anne zelf. Ze liet zich daarbij leiden door de lijnen van de schuur en veranda waardoor de lengte van de tuin benadrukt wordt. Verder moest er gespeeld kunnen worden, was een grote eettafel een ‘must’ vanwege de vele gasten en wilde Anne graag een pergola bij het terras voor een knus effect. Het idee voor de verhoogde border kwam bij hun vorige huis vandaan waar ze iets soortgelijks hadden.

Pergola met gebruiksmogelijkheden

Anne: “Het schetsen en bedenken van het ontwerp vond ik erg leuk om te doen. Door de vorm van de stevige pergola en de afstanden tot het huis en de veranda kunnen we hem bovendien op veel manieren gebruiken. Overal hebben we haken en ogen zodat we van alles kunnen ophangen zoals lampjes en slingers. De kinderen slingeren aan de trapeze en in de zomer hangen we de hangmat tussen de pergola en veranda. We hebben een tuin op het noorden en daardoor de avondzon op het terras. In de zomer spannen we een groot wit doek tussen de pergola en het huis waardoor we niet in de felle zon zitten.”

Het ontwerp van de pergola is zelfs zo inventief dat de buren het idee in spiegelbeeld overnamen voor hun eigen tuin. Zij plaatsten alleen geen blauwe regen vanwege de giftige peulen. Anne: “Zij hebben nog heel kleine kinderen. Maar ik knip ook voor de zekerheid de peulen eruit na de bloei.” De blauwe regen is een favoriet van Anne, net als veel andere blauwpaarse bloeiers. “Als bodembedekker gebruik ik vooral vinca (maagdenpalm), ik ben een echte vinca-fan!” Maar ook lavendel is favoriet omdat deze doet denken aan hun favoriete vakantieland Frankrijk. Samen met de witte klimroos die het stel van Anne haar moeder kreeg en de mooie witte bollen van hortensia Annabelle is het kleurenpalet van de beplanting overwegend blauw en wit.

“Leeftijd kopen”

De woning en tuin van Anne en Mark ligt in de nieuwe wijk Harener Holt. Op de plek waar vroeger de voetbalvelden van v.v. Gorecht lagen om precies te zijn. Dat de nog vrij jonge tuin al best volwassen lijkt, komt onder andere door de snelle groeiers zoals de lampenpoetser en paarse vlinderstruik. Ook de sierperzik in de hoek van de border heeft Anne al moeten snoeien omdat hij erg hoog werd. Verder investeerde het stel in wat oudere bomen zoals de al redelijk forse appelbomen in de voortuin en de mooie leilindes die zorgen voor extra privacy. Anne: “De kweker vertelde ons dat je geen leeftijd kunt kopen voor je tuin, behalve bij bomen. Als je die koopt terwijl ze al een paar jaar oud zijn, zijn ze sneller volwassen en dichtgegroeid.”

Anne had geen moeite met de uitdagingen van een tuin in een nieuwbouwwijk. Ze vertelt: “Het is ook wel lekker dat je vanaf nul kunt beginnen en geen rekening hoeft te houden met bestaande planten of verrassingen die zomaar opkomen. Het is een heel onderhoudsvriendelijke tuin: in een uurtje heb ik de borders en het gras netjes. De beplanting zou van mij nog wel iets wilder mogen, maar dat werkt niet in een tuin van deze afmetingen. Dan komt het niet meer tot zijn recht. Wel hebben we drainage onder de trampoline, want onder de eerste zandlaag, op ongeveer een halve meter diepte, zit een dikke kleilaag waardoor het water in de grond moeilijk wegzakt. Daar hoor je iedereen over in de buurt.”

Na de aanleg hebben Anne en Mark dus vooral plezier beleefd aan de tuin. Net als de kinderen. Want hoewel Anne als moeder van een sportief gezin toch het volleyballen in de tuin verboden heeft (“dan blijft er niets van over”) en de kinderen haar tijdens het interview vriendelijk plagen met het zinnetje “denk om de plantjes!” die blijkbaar vaak valt, is het vooral een tuin waar een groot deel van het jaar geleefd, gespeeld, gegeten en genoten wordt.

En de koolmeesjes? Die hebben het vogelhuisje al netjes opgeruimd. Misschien wel voor de volgende leg…

#AchterDeSchutting: Open Tuinen Estafette Haren

Tijdens de Open Tuinen Estafette van de Groei & Bloei vereniging kom je in de mooiste liefhebberstuinen uit je buurt. Het is verrassend om te zien wat een paradijsjes er achter de hagen verscholen liggen! Tijdens de Pinkstereditie ging ik langs bij ‘Tuinreservaat Elzenburg’ en de tuin van Tineke en Jan Bos aan de Meerweg. Ik deel deze bezoekjes graag aan de hand van de foto’s die ik maakte!

De tuinen die ik bezocht zijn verschillend, maar hebben wel een paar eigenschappen gemeen. Zo beginnen ze beide vrij traditioneel, maar wordt de beplanting gaandeweg steeds informeler en natuurlijker waardoor het aansluit bij het omringende landschap. Door het zicht aan de achterzijde vrij te laten, lijken beide tuinen nóg groter dan ze al zijn en bieden ze bovendien een fenomenaal uitzicht.

Tuinreservaat Elzenburg (de naam is een samenvoeging van de achternamen van de tuineigenaren) heeft maar liefst vijf vijvers en veel natuurlijke beplanting zoals de wilde orchidee die zich hier door de tuin verplaatst. Het is een tuin die druk bezocht wordt door allerlei dieren en waar de geluiden van de vogels en insecten de achtergrondmuziek vormt. De binnenkomst in de tuin is al avontuurlijk, je komt over een smal paadje – langs het huis en over de rand van de vijverloop – tot de tuin zich voor je opent en je hem in zijn volle glorie kunt zien. Een leuke binnenkomst met een wow-effect dus!

De tuin aan de Meerweg is een landelijke tuin met brede graspaden, een bostuin met hakselpaden, leuke doorkijkjes en een vlinderrijke beplanting. Een vaste route ontbreekt, waardoor je heerlijk door de tuin kunt dwalen. De beplanting is kleurrijk en de vele rozen in de knop verraden dat de tuin op dit moment nog niet eens op zijn hoogtepunt is. Het is niet moeilijk voor te stellen hoe zoet het hier over een paar weken zal geuren!

Al direct bij aankomst besefte ik me dat er over beide tuinen véél meer te vertellen zou zijn, dan ik nu – wegens tijdgebrek – zou kunnen verwerken. Gelukkig mag ik in beide tuinen nog een keer terugkomen voor een uitgebreider tuinportret!

Ook in juni worden er tuinen opengesteld voor de Open Tuinen Estafette in Haren. Kijk op de site van Groei & Bloei voor tuinen van de afdeling Haren/Eelde .

#AchterDeSchutting: de tuin van Kitsa in Groningen

Voor de rubriek #AchterDeSchutting ging ik langs bij Kitsa in Groningen, want voor een mooie tuin maak ik graag een uitstapje buiten Haren. Het ontwerp voor de tuin werd gemaakt door Bernadette Geradts, van Kleine Natuur Tuinontwerp. Dankzij haar ontwerp is de piepjonge tuin van Kitsa al een heerlijke groene plek waar bijen, vogels en insecten zich helemaal thuis voelen!

Kitsa woont samen met haar man en zoon in een huurhuis in een nieuwbouwwijk in Groningen. Hierdoor hadden ze op z’n zachts gezegd een flinke uitdaging voor de tuin. Want niet alleen de ligging tussen andere woningen en de voedselarme bouwgrond maakte het lastig, maar ook de beperkingen die bij een huurhuis komen, zorgden ervoor dat Kitsa en haar man niet zo goed wisten wat ze met de tuin moesten doen.

Kitsa vertelt: “Toen we hier kwamen wonen, was er alleen een postzegel groen in de vorm van een vierkant grasveldje. Er waren een paar vaste planten, langs de schutting groeide klimop en tegen het schuurtje stond een klimroos. Dat was het eigenlijk wel. Het water liep niet goed weg in de winter en in de zomer werd het bloedheet. De verhuurder wilde bovendien graag dat in grote lijnen de indeling bewaard bleef. Ook het aantal tegels en de schuttingen moesten blijven.”

“In eerste instantie probeerden we het zelf meer te vergroenen. We kregen een aantal ‘adoptieplanten’ van mensen en snoepten kleine stukjes van de oorspronkelijke indeling af. Maar omdat er geen plan achter zat, werd het een rommeltje. Ook de natuurlijke vergroening in de wijk bleef achter. Er zijn bijvoorbeeld weinig bomen. Planten stonden niet op de juiste plek, de grond deed niets. Het was geen geheel en een continu gevecht tegen het onkruid en plaagdieren. We verlangden vooral naar veel meer groen, diversiteit, flora en fauna.”

”Ik ken Berna, zoals ik Bernadette noem, al sinds mijn studententijd en toen zij de cursus tuinontwerp volgde, heeft ze voor ons een tuinontwerp als opdracht voor haar opleiding gemaakt. Wij hadden namelijk net besloten om toch te investeren in een groenere tuin – ondanks dat dit een huurhuis is – en konden wel hulp gebruiken. We hadden heel veel contact tijdens de ontwerpfase en hebben al onze wensen en dromen met Bernadette gedeeld. Ze heeft meerdere ontwerpen gemaakt en uiteindelijk hebben we gekozen voor het ontwerp dat het oorspronkelijke ontwerp het meest benaderde.”

Toch is het een heel andere tuin geworden en dat komt onder andere door het sterke beplantingsplan en het voorwerk in de bodem. “We hebben zelf de tuin aangelegd. Dat was in mei en juni 2022. Daarbij hebben we goed geluisterd naar de adviezen van Bernadette, want we zijn begonnen met het verbeteren van de bodem. We hebben de bouwgrond afgegraven en aarde aangevoerd en vermengd met de kleigrond die hier al was. Het voeden en verbeteren van de bodem doen we nu nog steeds met behulp van de vloeibare voeding en compost uit de Bokashi emmer. ”

Na het aanleggen van de grote lijnen en het verbeteren van de grond volgden de planten: “We hebben ons minutieus aan het ontwerp en het beplantingsplan gehouden, omdat we niet wilden dat het weer een rommeltje zou worden. Sommige planten waren in dat seizoen niet leverbaar, dus hebben we in overleg met Bernadette alternatieven gezocht. Sindsdien hebben we wel een paar kleine aanpassingen gemaakt, omdat de situatie daar om vroeg. Maar wel altijd in overleg. ”

Het is moeilijk te geloven dat ruim een jaar geleden de tuin er nog niet zo florissant bij stond. Tijdens ons gesprek zoemen de bijen, wijst het zoontje van Kitsa een spinnetje aan en houden vogels ons nieuwsgierig in de gaten. “Kitsa vertelt: het is zó dankbaar dat alle inspanningen op die manier beloond worden. De wormen en beestjes die je nu wel tegenkomt in de eerder zo arme bodem. De spreeuwen, koolmeesjes, merels, mussen en eksters die onze tuin nu bezoeken. Toen we het tweede krentenboompje plantten, kwamen de vogels om de beurt op de schutting zitten om deze nieuwe aanwinst nieuwsgierig te inspecteren. Het is zo fijn om te zien dat het plan gewoon werkt!”

“Een andere wens van ons was dat we wat wilden kunnen eten uit de tuin. We hadden al een aalbes en wat aardbeien, maar die stonden niet op de goede plek. Nu hebben we aardbeien, bieslook, tijm, blauwe bes, framboos en aalbes bij elkaar in een zonnig hoekje. Bij de gevel, net naast het bankje op het terras. Ook dat vond ik zo slim aan het plan van Bernadette: om ook direct bij de deur en de ramen planten te plaatsen. Je voelt je veel meer omringd door het groen op die manier.”

Iets anders wat Kitsa niet zelf had kunnen bedenken is dat de strakke lijnen toch een weelderige en luchtige tuin zouden opleveren. “Bij onze eigen pogingen om de tuin aantrekkelijker te maken, ging ik iedere keer uit van ronde vormen. Maar door de rechte lijnen van de schuttingen, de schuur en het huis te gebruiken, ontstond er veel meer eenheid. De lijnen volgen subtiel deze bestaande vormen en geven daardoor rust en structuur. Berna heeft dat goed aangevoeld, want daar ga ik persoonlijk goed op.”

Ook in het beplantingsplan komen de voorkeuren en persoonlijkheid van de bewoners terug, en dan vooral die van Kitsa. Zo werd er gekozen voor voornamelijk een wit en lichtroze kleurstelling. Kitsa: “We hadden eerst veel rood en oranje in de tuin door alle adoptieplanten. Dat was een te heftige kleurencombi voor mij. De kleuren die we nu hebben, geven me veel meer rust. De kleur van de bladeren is overwegend groen en mintgroen van ezelsoor en prikneus. Ezelsoor is een favoriet van mij. Ik ben heel tactiel en dat zachte, behaarde blad vind ik heel prettig. Daarnaast vind ik de bloemen van malva héél mooi en akelei is ook een favoriet. Vooral na een regenbui. Dat luchtige en kwetsbare van de plant in combinatie met de dikke, ronde druppels die blijven liggen op het blad. Dat ontroert me.”

Kitsa moet eerlijk bekennen dat de tuin haar ook wat persoonlijke inzichten gaf. “De tuin leert je veel over jezelf en hoe je naar de wereld kijkt. Je leert echt omdenken. In het begin probeerde ik veel te beheersen. In mijn familie werd er vroeger ‘streng’ getuinierd: de natuur moest zich schikken naar jou en niet andersom. Om dat te bereiken werden onder andere bestrijdingsmiddelen gebruikt. Dat wilde ik natuurlijk niet. Maar hoe je dan wél op een natuurlijke manier tuiniert en omgaat met – bijvoorbeeld – een luizenplaag wist ik eigenlijk ook niet zo goed. Gelukkig leer ik dat van Bernadette. Net zoals ik steeds meer leer om los te laten en vooral te genieten.”

Genieten is inmiddels goed mogelijk, zelfs in de nog jonge tuin. De jonge esdoorn die van het zoontje van Kitsa is, zal met hem meegroeien tot een volwassen en stevig geworteld individu. En tijdens dat opgroeien geniet haar zoon, samen met vriendjes, van al het lekkers dat de tuin hun biedt. De nu nog jonge bomen zullen straks privacy en verkoeling geven aan het gezin en nectar en bessen aan de dieren die de tuin bezoeken. De tuin is net zo goed van een territoriale zweefvlieg als van de bewoners die daar inmiddels om moeten lachen. En zelfs elfjes zijn welkom in het elfenhuisje van Kitsa haar zoontje. Tezamen vormen ze een heerlijk stukje natuur, midden in een woonwijk in Groningen!

#AchterDeSchutting: de tuin van Jannie en Willem – deel twee

Vorig jaar was ik voor deze rubriek op bezoek bij Jannie en Willem in Oosterhaar. Zoals iedere tuinliefhebber weet, is de tuin ieder jaar en ieder seizoen weer anders waardoor zo’n tuinportret nooit helemaal volledig kan zijn. Daarom vond ik het extra leuk om van Jannie een foto te ontvangen van de gouden regen. Deze was vorig jaar tijdens mijn bezoek al vrijwel uitgebloeid, maar steelt momenteel de show in de alweer heel kleurrijke tuin van dit ondernemende stel. Bedankt Jannie en Willem voor de mooie foto’s!

Klik op deze link voor het volledige tuinportret.

#DiepGravendeVragen: Kleine Natuur Tuinontwerp

Voor de rubriek #DiepGravendeVragen ging ik graag langs bij tuinontwerper Bernadette Geradts van Kleine Natuur Tuinontwerp. Bernadette ontwerpt tuinen die niet alleen mooi en aantrekkelijk zijn voor mensen, maar ook voor de dieren die gebruik maken van deze kleine stukjes natuur. Ik ging bij haar langs om meer te weten te komen over haar werk en visie.

Bernadette is, naast tuinontwerper, docent Engels op een vrije school. Ze geeft les aan leerlingen van 15 tot en met 18 jaar. Vóór ze met haar gezin naar Haren kwam, woonde ze twee hoog in Groningen en had ze weinig persoonlijke ervaring met tuinieren. Maar nadat ze hun huis met voor- en achtertuin in Haren hadden betrokken begon het te kriebelen.

Bernadette: “Eerst was ik blij dat we überhaupt een tuin hadden. Maar als snel besefte ik dat het niet míjn tuin was. Voor mijn gevoel leefde het niet, ondanks dat er een roos en magnolia waren en de mussenkolonie van de buren op bezoek kwam. De behoefte om de tuin aan te passen groeide en toen we daarmee bezig waren, merkte ik dat ik het werken in de tuin heel helend vond. Samen werken met mijn gezin, de beweging die je krijgt, het ontdekken van de natuur die leeft in je tuin: de bijen, de vogels. Het deed me goed.”

Diervriendelijke tuinen

“Naarmate we langer bezig waren, ondervond ik dat ik meer kennis wilde opdoen over tuinieren en het ontwerpen van diervriendelijke tuinen. In het begin mislukte veel omdat ik weinig kennis had over bodemsoorten en standplaats. Ik volgde diverse cursussen Garden Design bij de Royal Horticultural Society (RHS) omdat die het beste combineerden met werk en gezin én omdat ik daar met de hand leerde schetsen en ontwerpen. Dat vind ik nog steeds een prettige, bijna meditatieve, manier van werken.”

Hoewel niet alles meteen lukte tijdens die begindagen in de eigen tuin, gingen sommige dingen wél goed. Bernadette: “Het lukte ons om een appelboom op te kweken uit een zaadje van een appel. Dat deze bleef leven en vorig jaar zelfs bloeide en appels gaf was vrijwel onmogelijk werd ons voorspeld. Zelf waren we ook sceptisch. Toch is het gelukt. Die kracht: vanuit bijna helemaal niets, alleen een enkel klein zaadje, dat er dan toch een boom staat. Dat is bijzonder.”

“In het begin ging ik nog wel de strijd aan in mijn tuin. ‘Vechten’ tegen het mos of het robertskruid. Tót ik zag hoeveel bijen het robertskruid aantrok. Sindsdien haal ik nog maar een deel weg. Net zoals ik een afspraak heb met de paardenbloemen. In het hoge gras in de voortuin mogen ze blijven, maar in de border haal ik ze weg. In plaats van je te verzetten tegen dat wat wij onkruid noemen, kan je naar mijn mening beter kijken naar wat het je vertelt over je tuin. Dat werkt een stuk plezieriger.”

“In een helder moment besefte ik me namelijk dat de tuin niet mijn eigendom was, puur en alleen omdat ik dit huis en deze grond gekocht had met mijn man. De dieren en planten die leefden in de tuin waren er al vóór ons en zullen er nog zijn als wij hier allang zijn vertrokken. We hebben de tuin alleen maar tijdelijk in gebruik en moeten deze zo goed mogelijk doorgeven aan de generaties na ons. Noem het naïef of juist ambitieus, maar ik mag graag geloven dat mijn tuinontwerpen en de adviezen die ik geef, bijdragen aan een betere wereld.”

Balans vinden in de tuin

“Niet dat dat betekent dat je de tuin niet in bedwang houdt. De roos en clematis worden gewoon gesnoeid en zevenblad weggehaald. Maar je kunt beter manieren bedenken om er mee om te gaan. Om de balans te vinden. Met een mooie bodembedekker zoals maagdenpalm heeft onkruid minder kans en zorg je toch voor kleur en bloei in je tuin. Veel mensen zijn bang dat een tuin vol planten en bloemen veel werk is, maar als je makkelijke planten gebruikt heb je juist veel minder onderhoud. Net zoals de dieren die je tuin bezoeken elkaar in toom houden: egels, vogels, oorwormen en lieveheersbeestjes zijn natuurlijke bestrijders van plaagdieren.”

“In mijn beplantingsplannen houd ik dus rekening met de dieren die in een tuin leven. Zo zorgen voorjaarsbollen voor bloei en voedsel in het vroege voorjaar. Natuurlijk adviseer ik alleen biologische bollen, planten en zaden te gebruiken omdat deze gifvrij zijn en daarmee niet schadelijk voor de dieren. Goede biologische kwekers zijn Arborealis en De Beemd in Warffum. Online heeft Sprinklr een uitgebreid assortiment. Verder gun ik iedere tuin een krent, een van mijn favorieten. Ik kijk altijd eerst of er in een tuin ruimte is voor een krent. Een krent geeft al vroeg in het voorjaar grote wolken witte bloemen: fantastisch om te zien en een belangrijke vroege bron van nectar voor bijen en vlinders.” Later in de zomer komen er eetbare bessen aan waar de vogels gek op zijn.

Eetbare tuin

“Een ander uitgangspunt is dat ik altijd een stukje ‘eetbaar’ meeneem in het ontwerp. Al is de tuin nóg zo klein, er kan altijd een plant of boom in waar je van kunt eten of oogsten. Wees ook niet bang om een boom te plaatsen in een kleine tuin. Of, als het even kan, een kleine vijver. Ze dragen bij aan het leven in je tuin. Ook gebruik ik geen geïmpregneerd hout, dat is gewoon gif dat je grond insijpelt. Dat wil je niet als voedingsbodem voor je aardbeien.”

“De bodem is een belangrijk aspect in de tuin. Ik maak niet alleen het ontwerp, maar geef ook advies over de bodem. Door het toevoegen van effectieve micro-organismen (EM) kan je de bodem enorm verrijken. Zware kleigrond kan je verbeteren met bladcompost. De adviezen zijn overigens wel vrijblijvend. Het is uiteindelijk aan de mensen zelf om te kijken of ze het willen toepassen bij het uitvoeren van het plan. Dat is tot slot mijn laatste advies: het zelf aanleggen en planten van mijn ontwerp. Eventueel met ondersteuning van een hovenier. Het leukste is namelijk om zelf aan de slag te gaan. Soms is dat een meerjarenplan, maar dat is niet erg. Als je het langzamer aanpakt, groei je er ook vanzelf in. Je neemt meer waar en ontdekt dingen die je zelf niet had bedacht. Ook in die fase vind ik het leuk om nog eens langs te komen om samen te werken, mee te denken en bij te sturen waar nodig. Want dat is volgens mij de essentie: samen werken en bezig zijn in de natuur is waar wij voor zijn gemaakt. Dat brengt rust. Zo moet het zijn.”

Kijk voor meer info over Kleine Natuur Tuinontwerp ook eens op de site:

www.kleinenatuur.nl

Binnenkort ga ik nog eens langs bij Bernadette voor de rubriek #AchterDeSchutting.

#InHetZonnetje: Echte Salie

Het lijkt misschien een beetje een vreemde periode om echte salie oftewel Salvia officinalis in het zonnetje te zetten. Meestal denk je aan dit kruid in de zomermaanden: als de zon schijnt, de plant bloeit en wij, vlinders en bijen verleid worden met zijn mooie uiterlijk en heerlijke geur. Maar aan de andere kant is salie juist een plant die in de winterperiode wat meer aandacht verdient. Want dit is ook de tijd dat we vaker verkouden zijn. Misschien wat eerder een lastig te verteren maaltijd eten. Of gewoon goed willen slapen om de koude, donkere winterochtenden iets dragelijker te maken. In al die gevallen brengt salie uitkomst. Want het is niet alleen een fantastische smaakmaker bij onder andere vis-, vlees- en pastagerechten, maar heeft ook nog geneeskrachtige eigenschappen. Sterker nog: men noemt salie ook wel de koningin onder de geneeskrachtige planten!

De Engelse benaming ‘Sage’ staat voor wijs en verstandig
Geneeskrachtige plant

Het woord salvia komt van het Latijnse werkwoord salvare en dat betekent genezen, helen of redden. De Grieken en Romeinen gebruikten het al en die laatsten brachten het mee naar onze streken. Het lijstje met gezonde eigenschappen van salie is niet mis. We pikken er een aantal uit:

Luchtwegen en ontstekingen in de mond

Salie is een natuurlijk hulpmiddel bij verkoudheid en luchtwegproblemen. Een kopje saliethee of gorgelen met (lauwe) saliethee brengt verlichting bij een zere keel of een nare hoest. Diezelfde saliethee kun je gebruiken om je mond te spoelen bij ontstekingen. De ontsmettende werking van salie doet dan zijn werk.

Bijen en vlinders zijn dol op echte salie
Concentratie en geheugen

Salie werd in de oudheid al gebruikt om het geheugen en de concentratie te verbeteren. De Engelsen noemen het kruid niet voor niets ‘sage’ wat wijs en verstandig betekent. Die eeuwenoude theorieën lijken inderdaad waar te zijn: er zijn aanwijzingen dat het bestanddeel rozemarijnzuur dat in salie voorkomt een gunstige invloed heeft op de werking en het behouden van een goed geheugen. De effecten van salie onder alzheimer patiënten wordt nog onderzocht. Maar dat salie kan bijdragen aan een goed geheugen is inmiddels wel bekend en bewezen.

Rustgevend en slaapopwekkend

Salie werkt ook rustgevend. Vooral Spaanse salie (Salvia Lavandulifolia) heeft deze eigenschap, net als een ander bekend lid uit de lipbloemenfamilie, namelijk lavendel. De soortnaam van de Spaanse salie is dan ook niet zomaar gekozen. Saliethee werkt ontspannend en slaapverwekkend, het is zelfs zo dat men vroeger een sloom of slaperig figuur een ‘Jan Salie’ noemde.

Spaanse salie
Immuunsysteem en spijsvertering

Het immuunsysteem en de spijsvertering hebben ook baat bij een regelmatige toepassing van salie. Het is een krachtig antioxidant met een gunstige invloed op de lymfen, lever en de urinewegen. Een vette maaltijd wordt beter afgebroken als je salie in of bij het gerecht gebruikt en vlees wordt malser. Ook oprispingen worden tegengegaan als je salie gebruikt of daarna een kopje saliethee drinkt.

Geen salie tijdens de zwangerschap!

Net als met alles moet je het gebruik van salie niet overdrijven. In grote hoeveelheden is salie niet langer gezond en kan het zelfs giftig worden. Het wordt ook afgeraden om het te gebruiken tijdens de zwangerschap en de borstvoeding.( Het schijnt dat vroeger salie werd gebruikt om de melkproductie te verminderen, maar er is geen wetenschappelijk bewijs dat dit ook echt zo werkt.) Eén tot twee kopjes saliethee per dag is genoeg en gebruik het soms ook een paar dagen achter elkaar niet. Dan haal je optimaal profijt uit dit geneeskrachtige keukenkruid.

Mooi grijsgroen blad
Toepassing in de tuin

In de kruidentuin mag echte salie dus niet ontbreken, maar ook als sierplant of bijenlokker is echte salie een aanwinst voor de tuin. Deze vaste plant houdt van een zonnige plek in kalkrijke, goed doorlatende grond. Hij is redelijk wintervast, groenblijvend en ook goed te telen in potten of bakken. Net als andere soorten van de lipbloemenfamilie is het een goed bezochte plant door solitaire bijen zoals de grote bladsnijder, hommels, honingbijen en vlinders. Echte salie heeft groengrijs blad en blauwpaarse bloemen in trosvormige aren. Witte en roze bloemen komen ook voor bij echte salie. Hij bloeit in de zomer, van juni tot augustus.

Een veelzijdige plant dus, deze koningin onder de geneeskrachtige planten, en een vermelding in deze rubriek zeker waard!

TuinTuin

#DiepGravendeVragen: Een interview met Jan Ubels van Bartelds Hoveniersbedrijf

Jan Ubels is samen met zijn vrouw Anita eigenaar van Bartelds hoveniersbedrijf, Bartelds Vaste Planten en partner in Groen Groep Eelde. De laatste is grootleverancier aan groenprofessionals. Bartelds Vaste Planten is de kwekerij die levert voor het eigen hoveniersbedrijf en voor de Groen Groep Eelde. Bartelds Hoveniersbedrijf is al sinds 1939 een begrip in Haren, dus een interview met Jan mag in dit blogmagazine niet ontbreken!

Dag Jan, wat meteen opvalt als je hier aankomt, is hoe groot het bedrijf eigenlijk wel niet is.

“Ja, dat klopt. In totaal werken we hier met zo’n 45 tot 50 man inclusief mijn vrouw Anita, mijn zoon Dennis en ik. Overdag is een groot deel van onze medewerkers natuurlijk op pad, maar we hebben hier wel de ruimte nodig voor alle gereedschappen, wagens en ander materieel. Een deel van het terrein is voor de kwekerij van Bartelds Vaste Planten. Per jaar kweken we zo’n 300.000 planten. Dat is best veel maar als je bedenkt dat andere kwekerijen soms wel 8,5 miljoen planten hebben, valt het mee. De kwekerij had ik altijd al, naast mijn werk, en is een beetje uit de klauwen gegroeid. De planten gaan voornamelijk naar de groothandel. Een klein gedeelte van de kwekerij wordt gebruikt voor de eigen opdrachten in het hoveniersbedrijf.”

En het hoveniersbedrijf? Wat doen jullie allemaal precies?

“Nou, eigenlijk alles wel. We zijn een allround hoveniersbedrijf. We leggen tuinen aan, plegen onderhoud, werken samen met tuinontwerpers of maken zelf een ontwerp. We hebben niet echt één specialisme of een bepaald soort klanten. Sommige projecten zijn heel groot, bijvoorbeeld grote luxe tuinen of gemeenschappelijke tuinen zoals bij serviceflat Maarwold en Westerholm, soms is het juist kleinschalig zoals grafonderhoud, een balkontuin maken of het aanleggen van sedumdaken.“

Hoe lang ben je al de eigenaar van Bartelds Hoveniersbedrijf?

“Ik ben hier in 1980 komen werken. Toen was Joost Bartelds, zoon van oprichter Hermannus Bartelds, de eigenaar. In 2000 ben ik vennoot van Joost geworden samen met Ewoud Zwarts die hier toen ook werkte. Inmiddels zijn zowel Joost als Ewoud met pensioen en vormen mijn vrouw en ik samen de directie. Misschien neemt mijn zoon Dennis het ooit over, we zijn nu rustig de mogelijkheden aan het bekijken.”

Je bent niet de enige die al zo lang voor Bartelds werkt. Ik zie het ene jubileum na het andere voorbijkomen op Facebook!

“Dat klopt, we hebben trouwe medewerkers en sommigen werken al vele jaren voor het bedrijf. Het zijn echte vakmensen die je met een gerust hart naar de klanten toe kunt laten gaan. Die redden zich wel. Helaas voor ons krijgen we nu ook te maken met pensioneringen. Dit jaar zijn twee vaste krachten met pensioen gegaan en volgend jaar volgen er nog twee. Eindeloos doorgaan kan ook niet want het is natuurlijk wel fysiek werk. Maar wij hebben niet zo één, twee, drie zulke goede mensen terug helaas.  

Het mooie van mensen die al zo lang voor je werken, is dat ze vaak hun ‘eigen’ klanten hebben. Dat werkt voor iedereen wel zo mooi. We hebben namelijk heel veel vaste klanten, sommigen zijn zelfs al langer aan Bartelds verbonden dan dat ik dat ben!”

Is het vak van hovenier ook veranderd in de loop der jaren?

“Ja, er is zeker veel veranderd. Biodiversiteit wordt steeds belangrijker en dat vinden de klanten ook. Vroeger gingen er liters en liters Round-up doorheen, nu bijna niet meer. Veel klanten kiezen voor natuurlijke en biologische manieren van bestrijding.

Onze manier van werken proberen we ook aan te passen. Zo gebruiken we een spuit met bijna kokend water om onkruid tussen de voegen te doden en hebben we accumachines in plaats van apparaten op benzinemotors. Zonnepanelen wekken stroom op voor de machines en voor de kwekerij gebruiken we bronwater dat we in een bassin laten opwarmen door de zon.

Soms is het een zoektocht hoor. Onze wagens moeten bijvoorbeeld zeer zware karren kunnen trekken, dat redt je niet met een elektrische auto. Nóg niet, in ieder geval. Ook wat betreft potgrond blijft het zoeken naar een goed en werkbaar alternatief voor potgrond met turf of veen. Soms lijkt iets duurzaam, maar is het op een andere manier niet goed voor de wereld. Het is vaak maar net hoe je er tegen aankijkt.

Wat we wel kunnen doen is afval scheiden. Groen afval wordt gecomposteerd, puin wordt gerecycled en de plastic potten van de kweekplanten worden verwerkt tot granulaat waar weer nieuwe potten van gemaakt worden. Ook adviseren we onze klanten. Oude terrastegels kan je nog hergebruiken door er een bloembak van te maken en Olivijn split is een goede keuze als je een duurzame halfverharding wilt. Olivijn slaat namelijk CO2 op uit de lucht. Met zijn allen kunnen we er voor zorgen dat de natuur er op vooruit gaat, in plaats van achteruit.”

Is er ook veel vraag naar advies over wateropslag?

“Ja, dat is een groeiende tak van het werk tegenwoordig. We plaatsen bijvoorbeeld grote containers onder de grond die zijn aangesloten op de afvoer van het regenwater. Het water wordt verzameld en vloeit geleidelijk aan terug naar de bodem. Dankzij zulke infiltratiesystemen stroomt het hemelwater niet meer het riool in en heb je ook geen wateroverlast.”

Wat is het leukste van het vak?

“Het leukste is dat je lekker bezig bent met je handen. Je creëert iets. Het is echt mooi om van A tot Z met een tuin bezig te zijn. Ik heb dat ook zo lang gedaan. Als jij me nu vraagt om een roze-paarse tuin zie ik gelijk voor hoe dat er uit moet komen te zien en met welke planten.

Het is fijn dat de interesse in tuinen weer is toegenomen. Zeker sinds corona kun je dat goed merken. Mensen willen er weer tijd en geld aan besteden. Als je een mooi huis hebt, dan wil je ook dat de tuin waar je op uitkijkt mooi is. De tuin is een verlengstuk van het huis geworden.

Het is leuk om met groen bezig te zijn. Ook voor kinderen. Zo hebben wij de planten gesponsord van de bijen- en vlindertuin van Stichting Kind en Groen, een particuliere bezoektuin vlak bij de Mikkelhorst. Daar staan nu allemaal planten zoals lavendel, tijm en dropplant. Kinderen kunnen daar ruiken, proeven en ervaren wat planten doen. Ook zijn er lezingen. Dat zijn mooie initiatieven.”

Komen jullie wel eens zeldzame voorwerpen of dieren tegen in tuinen?

“Nou, we hebben nog nooit een echte schat gevonden ofzo. Dieren kom je natuurlijk wel tegen. Een klant van ons had een bijzondere boom die kapot geknaagd is door de bevers die daar vlakbij leven. Ook zijn we een dassenburcht tegengekomen bij de golfbaan. Ja, dat kan gebeuren.

Voordat we in een tuin aan de slag gaan, doen we trouwens altijd eerst een schouw. Zeker in het broedseizoen. We willen geen dieren verstoren. Als een boom gekapt moet worden omdat hij niet meer gezond is, maar er zit wel een broedende duif in, dan maken we een inschatting of het nog even kan wachten of niet. Dat moet altijd in overleg met de gemeente, want zij besluiten of en wanneer dat moet gebeuren. Sowieso zullen we nooit zomaar of illegaal een boom kappen. Dat hoeven klanten ons niet te vragen. Er moet een vergunning en een goede reden zijn.”

Heb je nog goede tips voor de tuiniers in Haren?

“Planten die het hier goed doen zijn rudbeckia, nepeta, waldsteinia en alchemilla mollis oftewel vrouwenmantel. Planten waar je bijna niets voor hoeft te doen maar die wel snel de bodem bedekken waardoor onkruid minder kans krijgt. Met een paar hogere planten of heesters daartussen heb je dan al snel een mooie en makkelijke border.

Een andere tip is om altijd te zorgen voor 1/3 aan stenen in de tuin en 2/3 aan groen. Dat is een mooie balans en geeft je voldoende meters die je nodig hebt voor paden en terrassen.

Op de rotonde (rotonde Doctor Ebelsweg/ Felland Noord die Bartelds in beheer heeft, red.) laten we regelmatig spreuken zien van Ben van Ooijen, de bedenker en oprichter van de Tuinen van Appeltern. Dat is ook een tip: bezoek de tuinen van Appeltern in Gelderland en trek er gerust twee dagen voor uit. Maak er een uitje van. Wat begon als een modeltuin van een hovenier is inmiddels een compleet park met heel veel verschillende voorbeeldtuinen. Er is daar zoveel moois te zien. Het is echt een geweldige plek om inspiratie op te doen!”

Hartelijk bedankt voor je tijd en de rondleiding Jan!

#OpDeSchop: de tuin van Westerholm

Op de plek waar vroeger de Sint Nicolaasschool stond, is kort geleden een nieuw appartementencomplex van Westerholm geopend. De tuin rondom het complex wordt nu opnieuw aangelegd en dat proces volgen we in deze serie op de voet!

Een tuin voor iedereen

De tuin is zodanig ontworpen dat niet alleen de bewoners van Westerholm ervan profiteren, maar ook alle bewoners van de omringende huizen en de bezoekers van de tegenovergelegen Sint Nicolaaskerk. De parkachtige tuin maakt een visuele verbinding met de kerk door de aangepaste bestrating en de openbare parkeerplekken zorgen voor veiligheid en gemak voor bezoekers van beide organisaties.

In het beplantingsplan valt op dat er veel aandacht is voor bloeiende planten én voor plukfruit. Fruitbomen en bessenstruiken zijn niet alleen leuk voor mensen, maar zorgen ook gegarandeerd voor veel vogels en bijen in de tuin. Voldoende variatie in hoogte, zowel in het grondoppervlak als in de beplanting zorgt ervoor dat de tuin niet snel verveelt en uitnodigt om doorheen te lopen. De uitgebalanceerde beplanting, die in ieder seizoen weer iets nieuws te bieden heeft, maakt het werk verder af.

De eerste planten en hagen

De eerste stappen in de aanleg van de tuin werden al genomen voordat de bewoners hun appartement betrokken. Al snel werden de grote lijnen in paden en bestrating duidelijk. Ook werden er bankjes, stoelen en verlichting geplaatst. Omwonenden en passanten zagen al snel: dit gaat mooi worden!

Maar in de afgelopen weken werd het pas echt leuk voor ons tuinliefhebbers. Hoveniersbedrijf Bartelds begon met de beplanting! Die eerste beplanting bestaat voor een deel uit groenblijvende heesters zoals laurierkers (Prunus laurocerasus ‘Mount Vernon’) en sneeuwbal (Viburnum davidii), maar ook de bladverliezende vlinderstruiken (Buddleja davidii ‘Lochinch’) en de hagen van taxus (Taxus baccata) en haagbeuk (Carpinus Betulus) kregen alvast een plekje. Bovendien werden al een paar bloeiende vaste planten geplaatst zoals Siberisch edelweiss (Anaphalis Triplinervis), brandkruid (Phlomis Russeliana) en ooievaarsbek (Geranium Rozanne).

Het begin is nu echt gemaakt en we kunnen niet wachten op de rest. We houden u op de hoogte!

#NuInBeeld: Pampasgras!

Pampasgras (Cortaderia) is een populaire grassoort die al decennialang wordt toepast in verschillende stijlen tuinen. Het is een imposante blikvanger die meer dan twee meter hoog kan worden. De variant ‘Sunningdale Silver’ wordt zelfs hoger dan drie meter!

Wist je trouwens dat de pampasgrassen die je in tuinen ziet altijd de vrouwelijke varianten zijn? Die hebben namelijk vollere, pluizigere pluimen die bovendien ook nog eens lichter en zachter van kleur zijn dan de mannelijke. Zouden er in onze omgeving ook veel mannelijke pampasgrassen staan, dan is de kans groot dat je binnen de kortste keren overal stekjes van het gras ziet opduiken. Pampasgras zit boordevol zaden en plant zich van nature makkelijk voort.

Pampasgras bloeit tussen augustus en september en heeft daarna nog lang sierwaarde, zeker als hij beschut staat en niet omwaait tijdens een pittige storm. Je ziet ze momenteel ook vaak weer gedroogd in een vaas in huis. Het is een uitstekende plant om solitair aan te planten. Bijvoorbeeld in een plantspiegel in het gazon of een saaie hoek van de tuin. Kijk wel uit voor de vlijmscherpe bladeren die lelijke sneeën kunnen veroorzaken. Handschoenen aan tijdens het snoeien in het voorjaar!

TuinTuin

#InHetZonnetje: de Herfstanemoon

De herfstanemoon (Anemone) begint te bloeien als de rest van de tuin al een beetje over zijn hoogtepunt heen raakt. Het is dan ook een zeer geliefde en vaak toegepaste plant in de border, waarmee je het bloeiseizoen tot ver in het najaar rekt.

Het blad van de anemoon blijft vrij laag terwijl de roze of witte bloemen hoog op de stelen erboven uit steken. Geen onopvallend muurbloempje dus, maar een bloeier die heerlijk pronkt met haar komvormige bloemen en haar lengte van 60 tot 100 centimeter.

Herfstanemonen zijn vrij makkelijke planten die ook prima in de schaduw of halfschaduw groeien. Wel willen ze graag humusrijke grond die niet te droog is. Met wat organische mest in het voorjaar, zorg je voor extra mooie bloemen.

Sommige mensen vinden de herfstanemoon lastig, omdat deze zich makkelijk kan vermeerderen dankzij de dikke wortelstokken die zich onder de grond uitbreiden. Tijdens het weghalen kan deze breken en een klein stukje wortelstok wordt makkelijk weer een nieuwe plant. Voor de meeste plantenliefhebbers is dat geen probleem: voor een groots effect, heb je slechts een paar jaar geduld nodig. Bovendien kunnen de uitlopers verplant worden naar andere plaatsen of weggegeven aan andere tuinliefhebbers.

In een strenge winter kan het trouwens zomaar gebeuren dat de herfstanemoon verdwijnt. De plant is tamelijk vorstgevoelig en heeft een bedje van mulch, compost of bladeren nodig om de winter door te komen. Geadviseerd wordt om de uitgebloeide stengels af te knippen zodat de plant zich helemaal kan terug trekken onder de grond voor een welverdiende winterrust.

Herfstanemonen kunnen nog tot oktober aangeplant worden, zodat de wortels genoeg tijd hebben om te aarden in de nog warme grond.

TuinTuin